Exproof Uygun Ekipman Seçimi

Patlayıcı gaz ve tozların bulunduğu ortamlarda exproof ekipman seçimi, hem iş güvenliği hem de tesis güvenliği açısından kritik öneme sahiptir. Yanlış seçilen bir ekipman, patlama riskini artırarak ciddi iş kazalarına ve büyük maddi kayıplara yol açabilir. Bu nedenle, ekipman seçiminde uluslararası standartlara (ATEX, IECEx vb.) uygunluk ve doğru sınıflandırma göz önünde bulundurulmalıdır.

Teçhizat Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Exproof ekipman seçerken aşağıdaki kriterler mutlaka değerlendirilmelidir:

• Grup kategorisi (I, II, III): Patlayıcı ortamın tipine göre cihaz grupları belirlenir.

• Cihaz kategorisi (1, 2, 3): Ekipmanın kullanılacağı risk seviyesini ifade eder.

• Koruma tipi (Ex d, Ex e, Ex i, Ex m, Ex n, Ex p, Ex q vb.): Kullanılan güvenlik teknolojisini belirtir.

• Gaz/Toz Patlayıcı ortam grubu (IIA, IIB, IIC, IIIC, I): Ortamdaki gaz veya toz tipine göre sınıflandırmadır.

• Sıcaklık sınıfı (T1–T6): Ekipmanın yüzey sıcaklığının patlama sıcaklığını aşmaması gerekir.

• Koruma derecesi (IPxy): Toz ve sıvılara karşı koruma seviyesini ifade eder.

Bu kriterler, ekipmanın hangi ortamlarda güvenle kullanılabileceğini belirlemek için temel parametrelerdir.

Grup, Bölge ve Kategori Tanımları

Patlayıcı ortamlarda kullanılan ekipmanlar gruplar halinde sınıflandırılır:

• Grup I → Kömür madenleri ve yeraltı çalışmalarında kullanılan cihazlar.

• Grup II → Yerüstü endüstriyel tesislerde (petrokimya, rafineri, boya fabrikası vb.) kullanılan cihazlar.

• Grup III → Toz bulunan endüstriyel ortamlar (un fabrikaları, şeker üretimi, tahıl siloları vb.) için kullanılan cihazlar.

Ayrıca bölgeler (Zones), patlayıcı ortamın süresine ve yoğunluğuna göre tanımlanır:

• Zone 0 / Zone 20: Sürekli patlayıcı ortamın bulunduğu bölgeler.

• Zone 1 / Zone 21: Patlayıcı ortamın ara sıra oluştuğu bölgeler.

• Zone 2 / Zone 22: Patlayıcı ortamın normalde bulunmadığı, ancak kısa süreli oluşabileceği bölgeler.

Gaz Grupları

Patlayıcı gazlar tutuşma enerjisine göre farklı gruplara ayrılır:

• IIA: Propan, metan gibi düşük riskli gazlar.

• IIB: Etilen gibi orta riskli gazlar.

• IIC: Hidrojen ve asetilen gibi en tehlikeli gazlar.

Bu gruplama, ekipman seçiminde büyük önem taşır çünkü daha yüksek riskli gruplara uygun cihazlar, daha düşük riskli ortamlarda da güvenle kullanılabilir.

Toz Grupları

Tozlu ortamlarda da benzer bir sınıflandırma vardır:

• IIIA: Yanıcı lifler.

• IIIB: Yanıcı iletken olmayan tozlar (örneğin tahıl tozları, un).

• IIIC: Yanıcı iletken tozlar (örneğin metal tozları).

Bu sınıflandırma, özellikle gıda, ilaç, tarım ve metal işleme sanayilerinde exproof cihaz seçimi için önemlidir.

Sıcaklık Sınıfı

Ekipmanların yüzey sıcaklıkları da T1–T6 arası sınıflandırılır:

• T1: Maks. 450 °C

• T2: Maks. 300 °C

• T3: Maks. 200 °C

• T4: Maks. 135 °C

• T5: Maks. 100 °C

• T6: Maks. 85 °C

Ekipman, bulunduğu ortamda patlayıcı gazın veya tozun tutuşma sıcaklığından düşük bir yüzey sıcaklığına sahip olmalıdır.

Exproof ekipman seçimi yapılırken, ortamın özellikleri (gaz veya toz tipi, sıcaklık, nem, basınç), bölge sınıflandırmaları ve uluslararası standartlar dikkate alınmalıdır. Yanlış seçilen bir cihaz sadece üretim kayıplarına değil, ciddi güvenlik risklerine de yol açabilir. Bu nedenle ekipman alımlarında uzman danışmanlık alınması ve cihazların mutlaka ATEX veya IECEx sertifikalı olması tavsiye edilir.